นครพนม – วันที่ 24 ก.พ.62 บริเวณสนามหญ้าหน้าโรงเรียนบ้านห้วยพระ หมู่ 9 ต.ท่าจำปา อ.ท่าอุเทน จ.นครพนม ศูนย์วัฒนธรรมไทโส้ตำบลท่าจำปา ได้จัดงานบุญประเพณีเดือนสาม วิถีชนเผ่าไทโส้หรือกะโซ่ ครั้งที่ 14 เพื่ออนุรักษ์ สืบสาน ขนบธรรมเนียม ประเพณีวัฒนธรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่นให้คงอยู่ต่อไป โดยมีนายวรลภย์ ศรีบุญเรือง นายก อบต.ท่าจำปา นายคมสัน โยบุดดา กำนันฯ และชาวบ้านเชื้อสายไทโส้จาก 6 หมู่บ้าน ร่วมกันจัดงานดังกล่าวขึ้น
ภายในงานได้จัดให้มีการละเล่นประจำชนเผ่า ประกวดตูบ(กระต๊อบ) ซึ่งเป็นการจำลองวิถีชีวิตของชนเผ่าไทโส้ ตลอดจนอาหารพื้นบ้าน พร้อมได้นำลูกหลานจาก 6 หมู่บ้านส่งเข้าประกวดธิดา และแม่ม่ายไทโส้อีกด้วย ซึ่งอาหารของชาวไทโส้นั้น พึ่งพาธรรมชาติเป็นหลัก เนื่องจากที่ตั้งของชนเผ่ามีสภาพแวดล้อมป่าชุมชนเป็นแหล่งรวบรวมอาหารที่อุดมสมบูรณ์ ดังนั้นชนเผ่าไทยโส้จึงสร้างสรรค์อาหารอันโอชะที่ธรรมชาติมอบให้ เช่น เห็ดต่างๆ ตามฤดูกาล หวาย หน่อไม้ ผักหวานป่า ไข่มดแดง แมงแคง จักจั่น เป็นต้น ประกอบไทโส้เป็นกลุ่มคนที่กินง่ายอยู่ง่าย พืชผัก ผลไม้ สมุนไพรที่ปลูกไว้ในบ้านจึงสามารถนำมาประกอบอาหารได้หมด
จุดเด่นของงานบุญเดือนสาม คือพิธีโซ่ถั่งบั้ง เป็นพิธีกรรมของชาวไทโส้ คำว่า “โซ่” หมายถึงพวกกะโซ่ คำว่า “ถั่ง” หมายถึงกระทุ้งหรือกระแทก คำว่า “บั้ง” หมายถึงบ้องกระบอกไม้ไผ่ โซ่ถั่งบั้งก็คือพิธีกรรมใช้กระบอก ไผ่ยาวประมาณ 3 ปล้อง กระทุ้งดินเป็นจังหวะแล้วมีการร่ายรำและร้องไปตามจังหวะในพิธีกรรมของชาวไทโส้ ปกติประเพณีโซ่ถั่งบั้ง นิยมทำกันในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3 เพื่อบอกกล่าวและแสดงออกถึงความกตัญญูที่มีต่อบรรพบุรุษที่ให้ข้าวปลาอาหารอุดมสมบูรณ์และมีความสุข โซ่ถั่งบั้งนี้ ชาวไทโส้ทั่วไปเรียกว่า แซงสนาม หรือ เหยา(เยา)
ประวัติความเป็นมาชนเผ่าไทโส้หรือกะโซ่ ถิ่นเดิมอยู่ที่เมืองมหาชัย ก่องแก้ว และแขวงคำม่วน สปป.ลาว อพยพเข้ามาอยู่ในประเทศไทย สมัยรัชกาลที่ 3 หลังปราบกบฏเจ้าอนุวงศ์ เป็นชนเผ่าที่มีความเชื่อ และความศรัทธาในบรรพบุรุษ มีพิธีกรรมที่สำคัญคือโส้ถั่งบั้ง ซึ่งเดิมเป็นพิธีการบวงสรวงวิญญาณประจำปีของบรรพบุรุษ หรือเรียกขวัญและรักษาผู้ป่วย ชนเผ่าไทโส้เรียกว่าพิธีซางกะมูด โดยพิธีเหยาคือการเรียกขวัญ เป็นภูมิปัญญาของชาวบ้าน เหยาหรือเยานี้ต้องการรักษาโรคต่างๆ ซึ่งเป็นความเชื่อดั้งเดิม ปัจจุบันการละเล่นโส้ถั่งบั้ง ถูกยกระดับให้เป็นการแสดงให้แขกบ้านแขกเมือง ที่มาเยือนจังหวัดนครพนมชมสม่ำเสมอ
